Κυριακή 25 Ιουλίου 2021

Η φιλοσοφία της εκμάθησης μιας τέχνης Ζεν

Με τις χιλιάδες επαναλήψεις η αληθινή τελειότητα του εαυτού μας αναδύεται..."

Ζεν απόφθεγμα


Ένα στοιχείο της διδασκαλίας του "Ζεν" (Τσαν στα Κινεζικά) είναι η χρήση διαφόρων "τεχνών" ως οχήματος για την επίτευξη του Διαφωτισμού - δηλαδή, την καλύτερη κατανόηση του εαυτού μας και, τελικά, την συνειδητοποίηση της "Καθολικής Αλήθειας".

Ενώ οι τέχνες "Ζεν" που παραδοσιακά η γενέτειρά τους είναι η Κίνα και η Ιαπωνία, είναι πολλές και αρκετά διαφορετικές, όπως η καλλιγραφία, η τοξοβολία, η ξιφασκία, η ανθοκομική, οι πολεμικές τέχνες κ.α.), εν τέλει όλες μοιράζονται τον ίδιο κοινό στόχο - να αποκαλύψουμε, μέσα από την άσκησή τους την πραγματική μας φύση. Εξαιτίας αυτού, οι τέχνες του Ζεν ονομάστηκαν «κλασματικές εκφράσεις του Ζεν σε διαφορετικά πεδία».

Καταρχήν να διευκρινίσουμε ότι η απλή τεχνική γνώση οποιασδήποτε από αυτές τις τέχνες δεν είναι η ΑΛΗΘΕΙΑ.

Η κατάκτηση μιας τέχνης Ζεν δεν βασίζεται σε μια γνωστική ή απλά διανοητική κατανόηση - βασίζεται σε μια διαισθητική συνειδητοποίηση των βασικών αρχών αυτής της τέχνης και κατ' επέκταση του ίδιου του σύμπαντος που αν μη τι άλλο εμπεριέχονται και ισχύουν στη συγκεκριμένη τέχνη. Για αυτό και καταλήγει λίγο οξύμωρο να λέμε "εκμάθηση μιας τέχνης", η καλύτερη ίσως έκφραση είναι "ανακάλυψη" του τρόπου, του δρόμου μιας τέχνης.

Η φιλοσοφία της εκμάθησης μιας τέχνης Ζεν, είναι να αφομοιώσουμε τις βασικές αρχές της, μέσω της επαναλαμβανόμενης πρακτικής των τεχνικών αλλά και να αποκρυσταλλώσουμε μακροπρόθεσμα έναν τρόπο έκφρασής της με τον τρόπο που ίδια η φύση κινείται και αναπτύσσεται. Δηλαδή να επιτυγχάνουμε "το μέγιστο αποτέλεσμα με την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια".

Για την ακρίβεια ο στόχος είναι να μην υπάρχει καν προσπάθεια, απλά το κάθε τι να συμβαίνει τόσο φυσικά όπως ένα ψάρι κολυμπά στο νερό ή ένα φύλλο πέφτει απαλά σε μια λίμνη.

Η φύση αυτά τα έχει "επαναλάβει" σε κύκλους μια αιωνιότητα και ακόμα "μαθαίνει" πως να τα κάνει πιο αρμονικά. Η φύση είναι ομορφιά, είναι τέχνη, ποιός το αρνείται; Όμως γιατί...;

Ποιος είναι ο σκοπός της φύσης; Ποιός είναι ο δικός μας σκοπός μέσα στο δικό της; Μπορεί να είναι διαφορετικός ο σκοπός μας από τον σκοπό της φύσης; Μπορούμε να μην είμαστε μέρος τους σκοπού της φύσης;

Όλα γύρω μας ψάχνουν την τάξη, την ισορροπία, την συνύπαρξη, την ορθή συσχέτιση του διαφορετικών δυνάμεων του Γιν και Γιανγκ και τέλος, την ειρήνη.

Ωστόσο αν και το ζητούμενο είναι η αρμονία, αυτό δεν επιτυγχάνεται έτσι απλά... Και πάλι παράδειγμα η φύση, πόσους αιώνες χρειάστηκε ο πλανήτης και πόσες εναλλαγές πέρασε με βίαιες συγκρούσεις και κοσμικές ζυμώσεις μεταξύ των στοιχείων του ώστε μετά από δισεκατομμύρια χρόνια να βρει μια ισορροπία ώστε τελικά να ευδοκιμήσει το απόσταγμα όλων αυτών, αυτό που ονομάζουμε "ζωή"...

Αν θέλουμε λοιπόν να συμβαδίσουμε με τον σκοπό της φύσης, οφείλουμε να σμιλέψουμε την ίδια μας τη φύση με τα ίδια εργαλεία. Και ένα εργαλείο είναι η τέχνη, η άσκηση μιας τέχνης απαιτεί την περιοδική επανάληψη και τελειοποίηση των τεχνικών που θα μας χαρίσει στο τέλος την βαθιά γνώση και τέλος το αίσθημα της επιτυχίας και της τελειότητας.

Η φυσικότητα της έκφρασης μιας τέτοιας τέχνης είναι που χαρίζει, τόσο στον "ερμηνευτή" όσο και στον "θεατή" αυτής, ένα αίσθημα ολοκλήρωσης, ισορροπίας και γαλήνης. Παράδειγμα το να εκτελέσει κάποιος μια σειρά κινήσεων πολεμικών τεχνών με ακρίβεια, ταχύτητα και δυναμισμό μας προσφέρει τον θαυμασμό και το ίδιο όμορφο θέαμα όπως το να κοιτάζουμε ένα όμορφο "ένδοξο" ηλιοβασίλεμα ή ένα ποτάμι που απλά κυλά...

Έτσι είναι που συνεισφέρουμε και γινόμαστε μέρος του ανιδιοτελούς ευρύτερου σκοπού της φύσης. Τότε δεν χρειάζεται να πούμε λέξη για το Ζεν γιατί γινόμαστε το Ζεν και αυτή είναι και η ανταμοιβή μας.


Χρήστος Παναγόπουλος
Δάσκαλος Παραδοσιακού Σαολίν Κουνγκ Φου, Τάι Τσι & Τσι Γκονγκ στην Κόρινθο

Τετάρτη 14 Οκτωβρίου 2020

18 κατηγορίες όπλων του Σαολίν Κουνγκ Φου

Παλιό οπλοστάσιο στα πέριξ του ναού Σαολίν (2006)
Ένα ενδιαφέρον κομμάτι των πολεμικών τεχνών σίγουρα αποτελεί η εκμάθηση κάποιου παραδοσιακού όπλου. Κοντάρια κάθε είδους μικρά ή μεγάλα, ξίφη, σπαθιά και μαχαίρια κάθε μεγέθους, βρίσκουμε στις διάφορες παραδόσεις των πολεμικών τεχνών στην ιστορία κάθε πολιτισμού που πέρασε από τη γη.

Σήμερα δεδομένου της εξέλιξης, πρέπει να παραδεχτούμε ότι αφότου τα παραδοσιακά όπλα διαδέχτηκαν τα πυροβόλα όπλα και τα σύγχρονα μέσα μαζικής καταστροφής, κατέστησαν τους αρχαίους τρόπους θα λέγαμε άσκοπους για μια μάχη σώμα με σώμα όπως απαιτούσαν οι παλιοί καιροί.

Ωστόσο η εκμάθηση ενός παραδοσιακού όπλου σε μια πολεμική τέχνη έχει αναμφισβήτητα πολλαπλά οφέλη και είναι μια μεγάλη πρόκληση. Ο ασκούμενος καλείται να επεκτείνει τη δεξιοτεχνία του και να κάνει το όπλο προέκταση του εαυτού του εκφράζοντας τη δύναμή του μέσα από αυτό.

Μια κουλτούρα που χαρακτηρίζεται για τη μεγάλη ποικιλία παραδοσιακών όπλων σίγουρα είναι αυτή της Κίνας που αναμφισβήτητα παραμένει αξεπέραστη και καλοδιατηρημένη ακόμα και στις μέρες μας μέσω των πολεμικών τεχνών του Γου Σου Κουνγκ Φου.

Σε ένα σύγχρονο διαγωνισμό Γου Σου Κουνγκ Φου, εκτός από τις φόρμες με γυμνά χέρια (Ταό Λου) θα παρακολουθήσουμε αθλητές να παρουσιάζουν και μια πληθώρα φορμών με διάφορα παραδοσιακά όπλα, άλλοτε κοντά, άλλοτε μακριά, σκληρά ή μαλακά πολλές φορές περίεργα και εξωτικά αλλά όλα να απαιτούν ιδιαίτερη τεχνική στο χειρισμό τους.

Ας δούμε όμως λίγο το ιστορικό υπόβαθρο της ύπαρξης αυτών των όπλων που στις μέρες μας έμειναν ζωντανά έστω και σαν άθλημα ή ακόμα και θέαμα.

Η Κίνα δοκιμασμένη κι αυτή όπως κάθε άλλο μέρος σε σκληρούς και μακροσκελής πολέμους, ανέδειξε το δικό της οπλοστάσιο με κύρια όπλα το σπαθί - ίσιο ή κυρτό, το δόρυ, το παραδοσιακό τόξο αλλά και το ιδιαίτερα χαρακτηριστικό όπλο της αρχαίας Κίνας που ακόμα και σήμερα είναι σύμβολο δύναμης και εξουσίας - την περίφημη Μεγάλη Σπάθα - "Κουαν Ντάο" του θρυλικού στρατηγού Κουάν Γιού, από όπου πήρε και το όνομά της.

Σύμφωνα με το μύθο, το Κουαν Ντάο εφευρέθηκε από τον διάσημο πολέμαρχο και άριστο γνώστη των πολεμικών τεχνών Κουάν Γιού στις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ. Μάλιστα λέγεται ότι η μορφή και το μέγεθος του ήταν τόσο επιβλητικό που μόνον αυτός μπορούσε το χειριστεί λόγω του σωματότυπου και της μοναδικής δύναμής του. Το όπλο του το ονόμασε "Η Σπάθα της Ημισελίνου και του Πράσινου Δράκου".

Ωστόσο πέρα από τα κλασικά όπλα που χρησιμοποιούνταν στις μάχες προέκυψε και ένα μεγάλο μέρος αυτών που ενώ δεν προορίζονταν για όπλα, η ανάγκη τα μετέτρεψε σε τέτοια, δηλαδή μέσα για την αυτοάμυνα και την προστασία απλών ανθρώπων της υπαίθρου από ληστές και συμμορίες που παλαιότερα ήταν ακόμη πιο δύσκολο να ελεγχθούν.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των μοναχών Σαολίν που λόγω της κουλτούρας και των πεποιθήσεων τους δεν έπρεπε να αφαιρούν σε καμιά περίπτωση τη ζωή αλλά παρά ταύτα, έπρεπε να διασφαλίζουν την ακεραιότητά τους καθώς και να προασπίζουν το απομονωμένο μοναστήρι τους καθώς εκεί φυλάσσονταν τα ιερά κειμήλια και οι γραφές τους.

Έτσι ήταν που απλά κοντάρια, σκαλιστήρια, φτυάρια, μαχαίρια και μαστίγια έγιναν στα χέρια εκπαιδευμένων μοναχών αποτελεσματικά όπλα που έγραψαν ένδοξη ιστορία όχι μόνο στο μοναστήρι των Σαολίν αλλά και σε ολόκληρη την Κίνα.

Χαρακτηριστικό όπλο των μοναχών Σαολίν είναι το κλασικό κοντάρι από μπαμπού που δεν αποχωρίζονταν στιγμή από κοντά τους καθώς τους συνόδευε σε κάθε τους δραστηριότητα.

Στην ιστορία έχει μείνει το "Φλεγόμενο Κοντάρι" του μάγειρα του μοναστηριού Τζιναλούο Ουάνγκ, που ο θρύλος τον θέλει να τρέπει σε φυγή ολόκληρη συμμορία ληστών με το κοντάρι που φρόντιζε τη φωτιά του (Σάο Χούο Κουίν) κατά την περίοδο της δυναστείας Γιουάν (13ο-14ο αιώνα μ.Χ.). Μάλιστα από τότε προς τιμήν του, η επιβλητική φιγούρα του που ονομάστηκε "Κιμνάρα", βρίσκεται σε μορφή τεράστιου αγάλματος ως προστάτης, στην είσοδο κάθε ναού.

Μια ακόμη πιο διάσημη ιστορία είναι η υπεράσπιση του αυτοκράτορα της δυναστείας των Τανγκ, Λι Σι Μιν που στις αρχές του έβδομου αιώνα μ.Χ., μονάχα δεκατρείς κονταροφόροι μοναχοί Σαολίν, έσωσαν τον αυτοκράτορα από ένα ολόκληρο στρατό που ήθελε να τον εκτρέψει. Σε αυτή την ιστορία μάλιστα βασίστηκε η πρώτη ταινία με τον Τσετ Λι "Ο ναός Σαολίν" (1976) η οποία άσκησε μεγάλη επιρροή στο να οικοδομηθεί και πάλι ναός στις μέρες μας.

Αν και η ακριβής λίστα διίσταται με πάνω από 120 είδη όπλων, τα όπλα των Σαολίν, είναι καταγεγραμμένα ως οι "18 κατηγορίες όπλων του ναού Σαολίν" και περιλαμβάνουν εκτός από το κοντάρι που προαναφέραμε, σπαθιά (μικρά μεγάλα, ίσια ή κυρτά σκληρά και μαλακά) σπάθες με κοντάρι όπως το Κουνγκ Ντάο αλλά και το Που Ντάο (παρόμοιο, πιο μικρό που χρησίμευε να κόβει τις οπλές των αλόγων), δόρια (σε διάφορα μεγέθη και είδη λόγχης), μαστίγιο 9 τμημάτων (μεταλλικό με αλυσίδα), μαστίγιο 13 τμημάτων (σε σχοινί με βαρίδι στο τέρμα), μαστίγιο δερμάτινο, σιδηρά σκούπα, βεντάλια, διπλά σφυριά, διπλά τσεκούρια, τόξο, διπλά βέλη (που χρησιμοποιούνταν και αυτόνομα), διπλοί γάντζοι, διπλά μισοφέγγαρα και βέβαια το κατεξοχήν μοναστικό όπλο που έφερε ο ηγούμενος του μοναστηριού, το "Φτυάρι του Ήλιου και της Ημισελήνου" - Φαν Μπιέν Τσαν.

Στο εύλογο ερώτημα που συνήθως γεννάται "γιατί οι μοναχοί να έχουν όπλα" πρέπει να απαντήσουμε ότι όλα τα όντα έχουν δικαίωμα στην αυτοάμυνα και ότι όλα τα όπλα των Σαολίν χρειάζονται επιδεξιότητα για τον χειρισμό τους ακριβώς ώστε να μην μπορούν να προκαλέσουν τυχαία κάποιο κακό. Σύμφωνα πάντα με την αρχή ότι η ζωή είναι πρωτεύοντος σημασίας ο ασκούμενος έπρεπε (και πρέπει) να περάσει σκληρή εκπαίδευση καθώς και να καλλιεργήσει τον χαρακτήρα του πριν τα πάρει στα χέρια του.

Ο δάσκαλος Σι Ντε Γιάνγκ λέει "το Σαολίν Κουνγκ Φου είναι σαν την Διαμαντένια Σούτρα, δεν σου φτάνει μια ζωή να την μάθεις ολόκληρη..." Πραγματικά η ανεξάντλητη ύλη του, που ευτυχώς μεγάλο μέρος διασώζεται μέχρι τις μέρες μας, είναι ένας πραγματικός θησαυρός γνώσης που μόνο οφέλη μπορεί να προσφέρει στο πνεύμα, την ψυχή και το σώμα των ανθρώπων που την ασκούν.


Άρθρο Φεβρουαρίου για τον Πανελλήνιο Οδηγό Πολεμικών Τεχνών
Χρήστος Παναγόπουλος (Γιαν Σαν)

Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2019

Πολεμικές Τέχνες ή ωμή βία;


Γενικά οι Πολεμικές Τέχνες στο ευρύ κοινό είναι συνυφασμένες με τη βία και αυτοί που δεν ασχολούνται, στην άκρη του μυαλού τους όταν μιλούν για πολεμικές τέχνες, έχουν ένα τύπο που ξέρει να "βαράει"... Πολλοί γι' αυτό το λόγο ίσως να τις φοβούνται και λίγο. Πολεμικές Τέχνες = Σκληρός ανταγωνισμός που κάποιος προσπαθεί να επικρατήσει έναντι σε άλλον (ή και σε άλλους). Είναι όμως αυτή η πραγματική έννοια των πολεμικών τεχνών;

Πριν κάνω προσωπικές εκτιμήσεις ας δούμε μια ενδιαφέρον προσέγγιση από την ετυμολογία της λέξης που αναφέρεται στις "Πολεμικές Τέχνες" από την Κινεζική παράδοση που είναι και διάσημη άλλωστε για αυτές.

Ο Κινέζικος χαρακτήρας "Γου" 武 (Wu) χρησιμοποιείται συνήθως ως επίθετο που αναφέρεται στο να προσδιορίσει κάτι ως "στρατιωτικό", "μαχητικό" ή "πολεμικό" και σημαίνει επίσης ότι κάποιος είναι μαχητικός, γενναίος, θαρραλέος, ισχυρός ή "τρομερός". Επίσης, δεν είναι τυχαίο που χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό και αναφέρεται στο "πάτημα", "βήμα", ή "μονοπάτι".

Το 武 (Wu) σχηματίζεται από το συνδυασμό των χαρακτήρων 止 (Zhi) και 戈 (Ge). Είναι μια αρχαία έκφραση για τον κινεζικό πέλεκυ ή δόρυ, ενώ 止 (Zhi) σημαίνει στο "να σταματήσει" και αναφέρεται σε ένα πόδι.

Ενώ μία ερμηνεία του 武 (Wu) είναι ότι μπορεί να αναφέρεται αρχικά σε έναν άνθρωπο με τα πόδια που κρατά ένα δόρυ, ένας ορισμός που βρέθηκε σε αρχαίο κινεζικό ιστορικό κείμενο "Το χρονικό της Άνοιξης και του Φθινόπωρου" μιλάει απευθείας για τις ηθικές αρχές που σχετίζονται με τις πολεμικές τέχνες και βρίσκονται στην καρδιά του παραδοσιακού κινεζικού πολιτισμού.

Ο όρος "Τζι Κε Γουέι Γου" 止戈為武 (Zhi Ge Wei Wu), κυριολεκτικά σημαίνει "να σταματήσει το δόρυ του πολέμου" και εκφράζει την κινεζική αντίληψη ότι η πραγματικές πολεμικές τέχνες έχουν την δυνατότητα να σταματήσουν ή να αποτρέψουν τον πόλεμο ή τη βία.

Η φράση αργότερα πήρε επίσης την έννοια ότι η αληθινές πολεμικές τέχνες είναι ικανές να υποστηρίξουν και την άλλη πλευρά της λύσης χωρίς την χρήση βίας.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ένας άλλος περίπλοκος χαρακτήρας, που προφέρεται ακριβώς το ίδιο για το wǔ (舞) σημαίνει χορός.. Πράγμα που μας κάνει να σκεφτούμε ότι η κινέζικη "σκιαμαχία" είναι μια μαχητική χορογραφία που στόχο έχει ο ασκούμενος όχι μόνο να κινείται με επιδεξιότητα και χάρη αλλά να μπορέσει μέσα από αυτές τις κινήσεις να ασκηθεί άφοβα και να μάθει να χρησιμοποιεί τον αντίπαλο ως παρτενέρ που πρέπει να "χειριστεί" σωστά παρά ως εχθρό που θέλει να εξαλείψει.

Επίσης, οι Κινεζικές πολεμικές τέχνες δεν αφορούν μόνο τις τεχνικές και τις στρατηγικές μάχης, επίθεσης και αυτοάμυνας, αλλά περιλαμβάνουν ακόμα τη φροντίδα της υγείας, της καλής φυσικής κατάστασης, της μακροζωίας ακόμα και την ικανότητα του ατόμου για αυτοίαση.

Κεντρικό ρόλο σε αυτά τα θέματα είναι η καλλιέργεια της αρετής και η εκδήλωση των ευγενικών - ηθικών αρχών που έχουν τηρηθεί κατά τη διάρκεια μιας μάχης, κάθε είδους.

Η φράση 文武雙全 (Wen Wu Shuang Quan) περιγράφει κάποιον που είναι ιδιαίτερα ικανός τόσο ως μελετητής όσο και ως πολεμιστής - κάποιος δηλαδή που έχει κυριαρχήσει τόσο "την πένα" όσο και το "ξίφος".

Ο αξιομνημόνευτος μοναχός και πρώην ηγούμενος του μοναστηριού Σαολίν Σι Σου Σι έλεγε χαρακτηριστικά:

Η εκμάθηση της ηθικής του πολεμιστή πρέπει να έρχεται πρώτη, (Xi Wude Wei Xian 习武德為先) όπως επίσης "Το Shaolin είναι ο Chan (Ζεν), όχι Quan (Γροθιά)" (Shaolin Shi Chan, Bu Shi Quan 少林 是禅不是拳)

Συνεπώς βλέπουμε ξεκάθαρα ότι τουλάχιστον για τους Κινέζους, οι πολεμικές τέχνες είναι φτιαγμένες για να αποτρέψουν τη βία όχι να την προάγουν. Αν χρειαστεί να χρησιμοποιηθεί πρέπει να χρησιμοποιηθεί με σοφία, ηθική και στρατηγική, όχι τυφλά και με ενστικτώδη τρόπο.

Ο μαχητής έχει την υποχρέωση να αντιδράσει στην ωμή βία με τέχνη, με τρόπο να έχει τις δυνατότερες ελάχιστες απώλειες και από τις δύο πλευρές γιατί προέχει η ζωή και όχι ο αφανισμός.

Αυτός που "γνωρίζει" έχει διπλή ευθύνη για το πως αντιδρά στις δυσάρεστες καταστάσεις των όμοιών του και στις διάφορες συγκυρίες. Οφείλουμε με την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια να πετυχαίνουμε το μέγιστο αποτέλεσμα όπως μας διδάσκει άλλωστε και η Τέχνη της Ύψιστης Αρχής της ισορροπίας του Γιν και του Γιανγκ, το Τάι Τσι, "Με τέσσερις ουγγιές δύναμης να αποτρέπουμε ένα τόνο".

Να θυμόμαστε ότι πάντα θα βρεθεί ένας πιο δυνατός από εμάς στο δρόμο μας όσο έτοιμοι και προετοιμασμένοι είμαστε γι αυτό πρέπει να είμαστε πάντα ταπεινοί.

Το Κινεζικό αρχαίο κείμενο "Τάο Τσι Τσινγκ" αναφέρει ότι στη φύση το εύκαμπτο και το ευλύγιστο επικρατεί (γιατί προσαρμόζεται), αντίθετα το σκληρό και άκαμπτο σπάει.

Ο ίδιος ο όρος "Πολεμικές Τέχνες" για πολλούς δεν είναι δόκιμος γιατί λένε ότι δεν είναι δυνατόν να είναι τέχνη κάτι που έχει να κάνει με τη βία… Ωστόσο ο ασκούμενος σε αυτές, πρέπει να πρεσβεύει ότι αυτό όχι μόνο είναι δυνατό, αλλά και απαραίτητο ώστε να εξαλειφθεί η σύγκρουση γύρω μας όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχολογικά.

Έτσι οι Πολεμικές Τέχνες οφείλουν να είναι ένας παράγοντας που ευνοεί το να συνυπάρχουμε ειρηνικά με τους συνανθρώπους μας και αυτό το σκοπό έχουν να υπηρετήσουν, να εξευγενίσουν τα άγρια ένστικτα της επικράτησης και την επιβολής. Να αποβάλουμε τους παιδικούς φόβους και τις εσωτερικές εντάσεις που δημιουργούνται από αυτόν και να εξομαλύνουμε τις αντιθέσεις που δημιουργούν σύγκρουση και ανισορροπία γύρω μας.

Όσοι ασκούμε τις Πολεμικές Τέχνες ας υπηρετούμε τον σκοπό αυτό και ας δώσουμε πίσω την αξία που δικαιούται ο όρος αυτός ώστε να είμαστε ένα φωτεινό παράδειγμα και όχι οι γραφικοί τύποι που απλώς ξέρουν να "δέρνουν".

Κλείνω με τον κλασικό χαιρετισμό του Κουνγκ Φου όπου η παλάμη σταματάει τη γροθιά όπου προσωπικά μου αρέσει να τον ερμηνεύω ως «έλεγχο της "δύναμης (γροθιά) μέσω της "πειθαρχίας" (παλάμη)».

Το παρόν άρθρο συντάχτηκε για τον Πανελλήνιο Οδηγό Πολεμικών Τεχνών τον Οκτώβριο του 2019


Χρήστος Παναγόπουλος
Δάσκαλος Παραδοσιακού Σαολίν Κουνγκ Φου, Τάι Τσι & Τσι Κονγκ στην Κόρινθο

Τετάρτη 17 Ιουλίου 2019

Τσιγκόνγκ: Αρχαία σοφία σε ένα σύγχρονο κόσμο

Ένας από τους μεγάλους θησαυρούς της κινεζικής κουλτούρας είναι η άσκηση του Τσιγκόνγκ (Qi Gong). "Τσιγκόνγκ" ή "Τσι Κουνγκ" σημαίνει κατά λέξη "εργασία με την ενέργεια". Το "Τσι" 气, ή "Κι" στα ιαπωνικά, σαν έννοια, αντιστοιχεί στο "Πνεύμα" το Αρχαιοελληνικό και το "Πράνα" το Σανσκριτικό. Το "Γκονγκ" 功 αναφέρεται στην καλλιέργεια την εργασία και είναι αντίστοιχο του "Γκονγκ Φου" (Gong Fu) ή Κουνγκ Φου (Kung Fu) που σημαίνει "εργασία μέσα στο χρόνο για την απόκτηση μιας δεξιότητας".

Η παραδοσιακή κινεζική ιατρική αναπτύχθηκε ιδιαίτερα το 2ο αιώνα μ.Χ από το διάσημο γιατρό Χουά Τουό, συνδύασε πολλούς τρόπους θεραπείας όπως τα βότανα, τον βελονισμό, την μόξα, την πιεσοθεραπεία καθώς και την άσκηση Τσιγκόνγκ. Εισήγαγε ένα σύστημα άσκησης, το λεγόμενο "Γου Τσιν Σι", όπου με τη μίμηση της κίνησης πέντε ζώων, του τίγρη, του ελαφιού, της αρκούδας, του πιθήκου και του γερανού, εξισορροπούσε αντίστοιχα τα πέντε στοιχεία της ταοϊστικής παράδοσης, ξύλο, γη, νερό, φωτιά και μέταλλο. Οι κινήσεις ήταν σχεδιασμένες σοφά έτσι ώστε να "γυμνάζουν" όχι μόνο το σώμα αλλά και πιο βαθιά, τα εσωτερικά όργανα.

Λίγους αιώνες πιο μετά ο Ινδός πατριάρχης Μποντιντάρμα, τον 5ο αιώνα μ.Χ ταξίδεψε από την Ινδία στη Κίνα στο ναο Σάολιν να μεταφερει τις διδασκαλίες του. Εκεί εισήγαγε ένα σύστημα άσκησης Τσικόνγκ, το λεγόμενο "Γιν Τζιν Τζινγκ", που αφορούσε την ανοικοδόμηση του τενοντομυικού ιστού αλλά και τον καθαρισμό του μυελού των οστών - εγκεφάλου. Έτσι ήταν που συνδύασε την πνευματικο δρόμο με την μακροβιότητα και την ενδυνάμωση του σώματος καθώς η καλή υγεία πάντα ήταν και θα είναι προαπαιτούμενο τόσο για την πνευματική ολοκλήρωση όσο και για την καλύτερη ποιότητα ζωής. Το συγκεκριμένο Τσικόνγκ το συναντάμε και σε Ταοιστικές αναφορές εντελώς διαφορετικό, ωστόσο, κατα βάση ιδρυτής του θεωρείται ο Μποντιντάρμα.

Τον 7ο αιώνα, αναφορές του ναού Σαολίν μιλούν για ένα διάσημο μοναχό του ναού, τον Λινγκ Τσιού Σαν ο οποίος ήταν άριστος στα Οκτώ Κομμάτια Μεταξιού, το ονομαζόμενο "Πα Τουάν Τζιν" και έζησε μέχρι τα 109 του χρόνια υγιής όπου απεβίωσε ήσυχα στον ύπνο του. Από Ταοϊστικές πηγές, είχαμε την εμφάνιση του πιο μετά, κατά τον 11ο αιώνα όπου το βιβλίο "Δέκα Συλλογές για την Καλλιέργεια της Τελειότητας" αναφερόταν σε μια αρχαία μέθοδο όπου με απαλές κινήσεις σαν την υφή του μεταξιού, ενίσχυε την επάρκεια των "οκτώ αποθηκευτικών αγωγών του Τσι" στο σώμα.

Τον 9o με 12o αιώνα μ.Χ, το διάσημο βιβλίο της Κινέζικής ιατρικής "Ανώτερες δεξιότητες για την προστασία της υγείας" αναφερόταν στην προσέγγιση έξι τρόπων εκπνοής και έναν εισπνοής που συνδύαζε ήχο και κίνηση. Έτσι καθιερώθηκε το "Λίο Τζίου Τζιέ" - οι έξι θεραπευτικοί ήχοι για την τόνωση των 5 εσωτερικών οργάνων και την εξισορρόπηση της λειτουργίας του "Τριπλου Θερμαστή" (Τα τρία ενεργειακά κέντρα του ανώτερου, μέσου και κάτω "Ταντιέν".

Τα Τσιγκόνγκ, λόγω της μεγάλης ιστορίας τους και της ευρείας διάδοσης τους σε όλη την Κίνα, είναι λογικό να τα βρίσκουμε σε πολλές παραλλαγές καθώς ο κάθε δάσκαλος που τα ασκεί και τα διδάσκει προσδίδει το δικό του "ύφος" και ιδιαιτερότητα.

Εκεί που πρέπει να σταθούμε είναι ότι το ευρος της άσκησης του Τσιγκόνγκ είναι πραγματικά μεγάλο και μπορεί να ωφελήσει κάθε είδους ασκούμενο τόσο για κάποιον που θέλει να ισορροπήσει την ψυχική του κατάσταση ή απλά να βελτιώσει την υγεία του, όσο και για κάποιον που θέλει να εφοδιάσει με το σώμα του με περισσότερη δύναμη και ενέργεια πχ για να ασκείται πιο αποτελεσματικά στις πολεμικές τέχνες.

Αναμφισβήτητα η άσκηση παίζει τεράστιο ρόλο στη διατήρηση της υγείας, πόσο μάλλον να είναι σχεδιασμένη με βάση βαθύτερες λειτουργίες του σώματος μας, όπως το σύστημα μεσημβρινών όπου ρέει η βιοενέργεια, τα 5 στοιχεία της κινέζικης ιατρικής καιθώς και τη δύναμη του οραματισμού. Το Τσιγκόνγκ, σε σχέση με άλλα είδη άσκησης, χρησιμοποιεί έξυπνα την δύναμη του μυαλού και της συγκέντρωσης ώστε να καταφέρνει να επεμβαίνει σε λειτουργίες που κανονικά ρυθμίζονται από το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, όπως ο ρυθμός της αναπνοής, της καρδιάς, της κυκλοφορίας του αίματος καθώς και της ενέργειας που ρέει μαζι του.

Αναγνωρίζοντας όλα αυτά τα οφέλη, τo 2003, ο κινεζικός οργανισμός υγείας αναγνώρισε επισήμως τέσσερις μορφές Τσιγκόνγκ:
  1. Το "Γιν Τζιν Τζινγκ"- Την Πραγματεία Αλλαγή Μυών - Τενόντων
  2. Το "Γου Τσιν Σι"- Το Παιχνίδι (μίμηση) των Πέντε Ζώων
  3. Το "Λίο Τζίου Τζιέ" - Οι Έξι Θεραπευτικοί Ήχοι
  4. Το "Πα Ντουάν Τζιν" - Τα Οκτώ Κομμάτια Μεταξιού
Επίσης από τη μεριά της Δύσης είναι χαρακτηριστικό ότι το Τσικόνγκ αρχίζει να έχει χαίρει ευρύτερης αποδοχής και να εξαπλώνεται όλο και πιο πολύ. Κάποια νοσοκομεία στο εξωτερικό ήδη το έχουν εισάγει ως μέσο αποκατάστασης και αντιμετώπισης χρόνιων παθήσεων ακόμα και ως τρόπο διαχείρισης πόνου σε καρκινοπαθείς.

Σήμερα υπάρχει συνεχιζόμενη κλινική έρευνα όπως το πανεπιστήμιο του Harvard, που εξετάζει τις πιθανές επιπτώσεις του Τσιγκόνγκ στην υγεία, η έρευνα αυτή έχει διεξαχθεί για ένα ευρύ φάσμα ιατρικών περιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της οστικής πυκνότητας, των καρδιοπνευμονικών διαταραχών, της νευροφυσικής λειτουργίας, χρόνιων παθήσεων, της ψυχολογίας, της ανοσολογικής λειτουργίας, των φλεγμονών, της υπέρτασης, της νόσου του Parkinson πρόληψη του Αλτσχάιμερ κ.α.

Η δύναμη του μυαλού στο σώμα, ακόμα και σήμερα, αφήνει την επιστήμη έκπληκτη με θεραπείες που δεν μπορούν να εξηγηθούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το φαινόμενο "placebo" που το έχει παραδεχτεί η επιστήμη και το λαμβάνεται σοβαρά στην παραγωγή φαρμάκων. Γιατί λοιπόν αυτήν τη δύναμη να μην την αξιοποιήσουμε προς όφελος μας και μέσω της πρόληψης, να θωρακίσουμε ή να βελτιώσουμε την υπάρχουσα κατάσταση μας με φυσικό τρόπο όπως έκαναν αιώνες τώρα;

Ακόμη πιο πέρα θα ήταν ευχής έργον να υποστηριζόταν και να εφαρμοστεί ένα τέτοιου είδους μορφές άσκησης από το ίδιο το κράτος καθώς θα είχαμε ένα τεράστιο κόστος εξοικονόμησης πόρων στο σύστημα υγείας.

Στην Κίνα αυτό έχει περάσει βαθιά στην κουλτούρα του λαού της. Δεν θα διστάσει κάποιος που δουλεύει σε ένα γραφείο να κάνει ένα διάλειμμα για μερικές κινήσεις Τσιγκόνγκ ή Τάι Τσι. Εγώ προσωπικά έχω δει να κάνουν με τα κοστούμια τους έξω από την τράπεζα πριν αρχίσουν την δουλειά τους! Στη δύση κάτι τέτοιο θα ήταν απλά αδιανόητο.

Προσπαθούμε με τόσα υποκατάστατα, διεγερτικά ή κατασταλτικά, να ανταπεξέλθουμε στη καθημερινότητα μας αλλά μην ξεχνάμε ότι όλα αυτά υπάρχουν μέσα μας και μπορούν να ανακληθούν συνειδητά με λίγη υπομονή και σωστή καθοδήγηση.

Το Τσιγκόνγκ όπως και κάθε τέχνη πρέπει να προσεγγιστεί με σοβαρότητα και σεβασμό για να αποδώσει τα οφέλη του. Ένας γιατρός μου είχε πει ότι πιο εύκολα πείθεις να κάνει bypass έναν καρδιοπαθή παρά να κάνει ένα περίπατο κάθε μέρα. Το Τσιγκόνγκ δεν είναι ένα χάπι που το παίρνεις και ξαφνικά γίνεσαι καλά, είναι ένα μέσο πρόληψης και διατήρησης της καλής υγείας που θέλει δουλειά και χρόνο για να το γνωρίσεις και να το μάθεις όπως και κάθε είδους τέχνη. Το σίγουρο είναι ότι αξίζει κάποιος να προσπαθήσει, γιατί αν το αγαπήσει είναι μια τέχνη που καλλιεργεί όχι κάτι έξω από μας, αλλά την ίδια τη ζωή.

Το παρόν άρθρο συντάχτηκε για τον Πανελλήνιο Οδηγό Πολεμικών Τεχνών τον Ιούνιο του 2019

Χρήστος Παναγόπουλος
Δάσκαλος Παραδοσιακού Σαολίν Κουνγκ Φου, Τάι Τσι και Τσι Γκονγκ στην Κόρινθο

Δευτέρα 28 Μαΐου 2018

Εκπαίδευση: Σχολές Ανατολής vs Δύσης

Νεαρή μαθήτρια του μοναστηριού Φα Ουάνγκ στην Κίνα
Στο πρόσφατο ταξίδι μου στην Κίνα, στα πλαίσια της καθιερωμένης ετήσιας αναζήτησης γνώσης, άσκησης και κατάρτισης στις "πηγές" των τεχνών που ασκώ και πρεσβεύω, μου έγινε περισσότερο σαφές ένα ερώτημα που υποθέτω γεννιέται σε κάθε άνθρωπο που βρίσκεται να εκπαιδεύεται σε τέτοιες ιδανικές συνθήκες όπου η εξάσκηση είναι κάτι πάρα πάνω από τρόπος ζωής.

Το να κάνεις τρεις με τέσσερις φορές μάθημα από τουλάχιστον δύο ώρες ημερησίως, χωρίς άλλες υποχρεώσεις πέραν της ατομικής υγιεινής, με κατάλληλη διατροφή, σε ένα ιδανικό περιβάλλον όπως παράδειγμα το βουνό Σούνγκ Σαν, καταγωγή του Σαολίν Κουνγκ Φου ή το χωριό Τσεν Τζιά Γκου, γενέτειρα του Τσεν Τάι Τσι στην επαρχία Χενάν της Κίνας, είναι το όνειρο κάθε λάτρη του είδους και φαντάζομαι το ίδιο θα συμβαίνει σε όλους σε όποια τέχνη κι αν ασκείται σε κάθε περιοχή - γενέτειρα της αντίστοιχης αυτής τέχνης.

Πραγματικά μια εβδομάδα τέτοιας συχνότητας άσκησης μπορεί να αντισταθμιστεί με πάνω από μήνα στα δεδομένα της τυπικής εξάσκησης σε μια σχολή της δύσης και βέβαια η εξοικονόμηση χρόνου δεν είναι το μόνο όφελος. Ένας τέτοιος ρυθμός άσκησης προσφέρει αναμφισβήτητα πολλαπλά πλεονεκτήματα. Ένα από τα βασικότερα είναι το πόσο σωστό από άποψη φυσιολογίας είναι, να διατηρεί το σώμα κάποιος σε διαρκή κίνηση μέτριας έντασης, όλη τη μέρα, εν αντιθέσει της ολιγόωρης και "βιαστικής" άσκησης μετά από μια πολύωρη καθιστική ζωή που συνήθως έχει ένας δυτικός άνθρωπος. Π. χ. όταν είναι να πάει κάποιος για μάθημα ή προπόνηση, πρέπει να υποβάλει το σώμα του σε καταστάσεις υψηλής έντασης. Πολλές φορές και λόγω της κούρασης της ημέρας και λόγω έλλειψης χρόνου, παραλείπει να αφιερώνει ακόμα και τον σωστό χρόνο για την κατάλληλη προετοιμασία ή ζέσταμα. Πόσο μάλλον, αν έρχεται και από μια εργασία γραφείου όπου κάποιος είναι υποχρεωμένος να κάθεται σχεδόν ακίνητος όλη μέρα σε μια καρέκλα.

Ένα άλλο βασικό πλεονέκτημα στις συνθήκες άσκησης όπου κάποιος είναι εσώκλειστος σε ολοήμερο πρόγραμμα, είναι ότι εκεί δεν έχει επιλογή άρνησης ή αναβολής της εξάσκησης. Π. χ. ένας μαθητής είναι αδιανόητο να λείπει από το μάθημα γιατί βαρέθηκε ή κουράστηκε. Εκεί υπάρχει πειθαρχεία και αυστηρότητα για να μην μιλήσουμε για τιμωρία, εν αντιθέσει που εδώ στη δύση θα βρει κάποιος εύκολα μια δικαιολογία αν θέλει να αποφύγει το μάθημα, φαινόμενο που συναντάται και ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες όπου οι γονείς ενδίδουν εύκολα σε ένα παράπονο του παιδιού. Εκεί όμως ο/η μαθητής/τρια δεν έχει δεύτερη επιλογή από το να εργάζεται σκληρά κάθε μέρα. Το αποτέλεσμα; Η πρόοδος να γίνεται απλά μονόδρομος.

Τα οφέλη λοιπόν είναι πολλά και εύλογα ενώ το ερώτημα σαφές. Μπορεί να υπάρξει μια μέθοδος εδώ στη δύση που να αντισταθμίζει την δουλειά που γίνεται στην ανατολή στα ολοήμερα σχολεία που οι μαθητές είναι έγκλειστοι για χρόνια κάνοντας τρόπο ζωής την άσκηση; Μπορεί ένα παιδί, έφηβος ή ενήλικας να χτίσει τέχνη ή τεχνική σε τρία τυπικά μαθήματα την εβδομάδα της μίας/μιάμισης ώρας όπως ένας αντίστοιχος σε μια παραδοσιακή σχολή της ανατολής που πρέπει να είναι για χρόνια έγκλειστος για να μάθει την τέχνη στο ακέραιο;

Η απάντηση για μένα είναι ότι ίσως και να μπορεί, ίσως και να υπάρχει τρόπος, αν ο ασκούμενος διαθέτει κάποιο ταλέντο σε συνδυασμό με ένα σώμα με καλή κράση. Επίσης ίσως ακόμα και ο δάσκαλος ή ο προπονητής να είναι τόσο έμπειρος και ικανός ώστε να καθοδηγεί έξυπνα και σοφά τον κάθε ασκούμενο ώστε να φτάνει γρήγορα στο μέγιστο των δυνατοτήτων του. Ωστόσο, όπως το καλό κρασί θέλει χρόνο για να γίνει, έτσι και η άσκηση, η επανάληψη και η συχνότητα είναι κάποια από τα συστατικά που βγάζουν "ποιοτική" τέχνη στο σώμα του ασκούμενου. Δεν είναι εύκολο να φτάσει κάποιος ψηλά αν δεν έχει χρόνο. Αν φτάσει κάποιος ψηλά με "βίαιο" τρόπο πιθανόν να έχει ένα κόστος για το σώμα. Ο κίνδυνος να "καεί" ο ασκούμενος λόγω κατάχρησης του σώματος είναι ιδιαίτερα υπαρκτός. Και το γεγονός ότι στους στους νέους δεν φαίνεται τόσο πολύ λόγω της δυνατότητας γρήγορης αποκατάστασης που έχει το σώμα, δεν σημαίνει ότι αυτό ότι πρέπει να το αγνοούμε γιατί στο μέλλον θα φανεί.

Η βασική διαφορά στο αποτέλεσμα στις ανατολικές σχολές είναι ότι εκεί όλα θα γίνουν φυσικά, όπως μεγαλώνει ένα δέντρο, μέρα με τη μέρα, χρόνια με τα χρόνια, και ότι όλοι οι ασκούμενοι θα μάθουν και θα γίνουν καλοί σε αυτό που μαθαίνουν ανεξάρτητα από το ταλέντο τους ή των προσωπικών αδυναμιών του σώματός τους.
Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν εμείς όμως με αυτά τα δεδομένα που έχουμε; Δηλαδή τον περιορισμένο χρόνο και τις ελάχιστες ώρες άσκησης σε σχέση με τις σχολές τις ανατολής; Σίγουρα να μην υπερβάλουμε στο κυνήγι του σκοπού και του αποτελέσματος. Ο σκοπός, εδώ, δεν πρέπει να αγιάζει τα μέσα, γιατί αυτό κάποτε ίσως να το πληρώσουμε. Να λειτουργούμε πιο "έξυπνα" με γνώμονα το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για το σώμα μας πρωτίστως, και να μην λειτουργούμε "τυφλά" ανταγωνιστικά για να φτάσουμε κάποιον ή κάτι. Αν κάποιος φτάνει ψηλά σε αυτό που κάνει με μια σωστή σχέση αφιέρωσης χρόνου και αποτελέσματος χωρίς να "φθείρεται" μακροπρόθεσμα, αυτό είναι υγεία. Η τέχνη πρέπει να έρχεται ως φυσικό επακόλουθο της υγείας και να μην την αντιτάσσεται στη φύση.

Να υπάρχει κατανόηση ό,τι υπό αυτές τις συνθήκες δεν μπορούν όλοι να κάνουν τα πάντα. Αλλά όλοι μπορούν να κάνουν αυτό που κάνουν για την καλή σωματική και ψυχική τους υγεία. Επίσης ο δάσκαλος ή ο προπονητής έχει την ευθύνη να αποφασίζει σοφά ποιόν θα προωθήσει στο σκληρό πεδίο του ανταγωνισμού έτσι ώστε η προσπάθεια του μαθητή να καρποφορήσει με τις ελάχιστες δυνατές φθορές για το σώμα του.

Ίσως εδώ έγκειται και η διαφορά του παραδοσιακού με του αγωνιστικού. Παράδειγμα αν κάποιος δεν κάνει για αγώνες, μπορεί να αποδώσει υπέροχα σε μια ομαδική παρουσίαση και να νιώσει την χαρά της επιβράβευσης ενός χειροκροτήματος για τη δουλειά που έχει κάνει σε ένα πλαίσιο πιο καλλιτεχνικό που εξισώσει τη χαρά μιας επιτυχίας στο αγωνιστικό.

Τέλος για να κλείσουμε αισιόδοξα οφείλουμε να πούμε ότι πέρα από όλα, το ηθικό πλεονέκτημα ανάμεσα στους δυο τρόπους εξάσκησης, δυτικού και ανατολικού τύπου, είναι σε αυτούς που ανάμεσα σε τόσες προκλήσεις και δυσκολίες καταφέρνουν όχι μόνο να καλλιεργούν την τέχνη που ασκούν αλλά ενίοτε, και προς τιμήν τους, να γίνονται ακόμα και καλύτεροι από αυτούς που έχουν τις ιδανικές συνθήκες εξάσκησης.

Άρα, ποιοι είναι τελικά οι "ήρωες"...;
Με αυτό που έχουμε πορευόμαστε λοιπόν, έξυπνα και σοφά...
Καλή εξάσκηση!

Το παρόν άρθρο συντάχτηκε για τον Πανελλήνιο Οδηγό Πολεμικών Τεχνών τον μήνα Μάιο
Χρήστος Παναγόπουλος

Παρασκευή 2 Φεβρουαρίου 2018

Η σημασία του χαιρετισμού στο Κουνγκ Φου

Χαιρετισμός με το ένα χέρι που παραπέμπει
στον 1ο μαθητή του Ταμό, Χούι Κε
Ένα χαρακτηριστικό των ανατολικών παραδοσιακών πολεμικών τεχνών είναι η ιδιαίτερη έμφαση που δίνεται στο τυπικό του χαιρετισμού.

Ο χαιρετισμός με διάφορες παραλλαγές και τρόπους υπάρχει και χαρακτηρίζει όλα τα παραδοσιακά συστήματα. Έχει ιδιαίτερη σημασία η τήρησή του και καθορίζει την ποιότητα και το επίπεδο κάθε μαθητή όποια τέχνη και αν ακολουθεί.

Παρωχημένες εθιμοτυπίες, ξεπερασμένοι τρόποι, άχρηστη συνήθεια; Για έναν ρηχό και άχρωμο τρόπο ζωής που βασίζεται στο πρόχειρο, το γρήγορο και το επιφανειακό, ίσως, αλλά για έναν άνθρωπο που χαίρεται, αγαπά και θέλει να εμβαθύνει σε ότι μαθαίνει, δεν είναι καθόλου έτσι...

Ο χαιρετισμός είναι η πρώτη επαφή στην επικοινωνία των ανθρώπων. Αν θα δούμε κάποιον γνωστό κάποιον φίλο θα τον χαιρετίσουμε να του υποδείξουμε ότι τον υπολογίζουμε, τον εκτιμάμε και τον αποδεχόμαστε. Πόσο μάλλον αν είναι ένας δάσκαλός που από αυτόν μαθαίνουμε, εξελισσόμαστε και είναι ένα πρότυπο αλλαγής και βελτίωσης για τον εαυτό μας.Συνεπώς το ότι για τις παραδοσιακές πολεμικές τέχνες έχει καταλήξει μια "τελετή" ο χαιρετισμός του δασκάλου, του μαθήματος ή ακόμα και της αίθουσας διδασκαλίας είναι μια φυσιολογική εξέλιξη του σεβασμού ως προς την μάθηση και την πρόοδο κάθε ασκούμενου και ένθερμου μαθητή.

Αν πάρουμε για παράδειγμα τον χαιρετισμό του Κουνγκ Φου. Τυπικά ο μαθητής πρέπει να χαιρετίσει τον δάσκαλο όταν εισέρχεται στην αίθουσα διδασκαλίας, να του δηλώσει την παρουσία του και τον σεβασμό του προς αυτόν, με καθαρή φωνή και την γνωστή χειρονομία που η παλάμη εφάπτει στην γροθιά, σε όρθια στάση με το κορμό ευθυτενή και το βλέμμα προς τον δάσκαλο. Ο δάσκαλος με τη σειρά του οφείλει να χαιρετίσει και αυτός τον μαθητή, ή με τον ίδιο τρόπο ή με υπόκλιση, ενώ ο μαθητής από σεβασμό, πρέπει να παραμείνει στη θέση χαιρετισμού μέχρι ο δάσκαλος να ολοκληρώσει την υπόκλισή του.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο συμβολισμός της παλάμης με την γροθιά είναι αρχαίος κινέζικος τρόπος που υποδηλώνει την διάθεση κάποιου να υπηρετήσει κάποιον ανώτερο ή να δηλώσει την αφοσίωσή του. Σε ένα κύκλο πιο φιλικό η αριστερή παλάμη αγκαλιάζει την γροθιά, σε ένα πιο αυστηρό, όπως αυτόν τον πολεμικών τεχνών η παλάμη είναι ανοιχτή με τα δάχτυλα ενωμένα ιδιαίτερα του αντίχειρα που δεν πρέπει να εξέχει και να δείχνει προς το σώμα αυτού που τον κάνει γιατί δηλώνει εγωισμό. Επίσης η σημασία του ότι το αριστερό (παλάμη) ελέγχει το δεξί (γροθιά) είναι ότι υπάρχει έλεγχος της "δύναμης" μέσω της "πειθαρχείας" ή αλλιώς ότι δεν υπάρχουν εχθρικές διαθέσεις και η δύναμη είναι ελεγχόμενη στην υπηρεσία της μάθησης καθώς το Γιν (η παλάμη) και το Γιανγκ (η γροθιά) είναι σε ισορροπία.

Αξίζει να αναφέρουμε ακόμα τον χαρακτηριστικό τρόπο που συναντάμε μόνο στο Σαολίν Κουνγκ Φου καθώς ο χαιρετισμός εκεί γίνεται καμιά φορά μόνο με την μία παλάμη ανοιχτή. Η ρίζες αυτού του εθίμου ανάγεται στον Χουί Κε, τον πρώτο μαθητή του Ταμό ή Μποντιντάρμα που ταξίδεψε από την Ινδία στην Κίνα για να ιδρύσει τον Βουδισμό "Τσαν" (Ζεν στα ιαπωνικά), όπου σε μια στιγμή ανάγκης για μάθηση έκοψε το ένα του χέρι για να αποδείξει την αφοσίωσή του...

Πολλά θα μπορούσαμε να πούμε πάνω σε αυτή την απλή χειρονομία, ιστορικά και θεωρητικά, όμως ας σταθούμε στη πρακτικότητα και την ουσία μιας τέτοιας συνήθειας στις μέρες μας. Εκτός από τον χαιρετισμό του δασκάλου - μαθητή που αναφέραμε ένας γενικός - ομαδικός χαιρετισμός κατά την έναρξη και το τέλος του μαθήματος σηματοδοτεί το σταμάτημα κάθε άλλης δραστηριότητας στην αίθουσα διδασκαλίας, όπως π. χ. ομιλίες, περιττές φλυαρίες χαλαρή διάθεση κλπ. Αυτό βάζει ξεκάθαρα όρια για το που αρχίζει και που τελειώνει το μάθημα ώστε να μην εκφυλίζεται η ποιότητά του π. χ. να έρχεται ή να φεύγει ο καθένας όποτε θέλει. Ο μαθητής οφείλει επίσης να χαιρετά ακόμα και όταν πρόκειται να διακόψει τον δάσκαλο για να τον ρωτήσει κάτι ή να φύγει από το μάθημα, ώστε να δείχνει πάντα ότι αυτό το κάνει με εκτίμηση και σεβασμό, ως προς αυτόν και το μάθημα.

Σε τελική ανάλυση όπως λέω πάντα στους μαθητές μου, τον χαιρετισμό δεν πρέπει να τον βλέπουμε σαν ένα είδος προσωπολατρίας ή κάποιου είδους ταπείνωσης. Τα πρόσωπα δεν έχουν τόσο σημασία. Η ουσία βρίσκεται στους ρόλους που έχει ο καθένας. Αν δεν σεβαστεί ο μαθητής το δάσκαλο και το μάθημα, δεν θα του προσφέρει τίποτα όλο αυτό που πάει να μάθει. Ο μαθητής δίνει αξία και δύναμη στον δάσκαλο ώστε αυτός να του την επιστρέψει, να βελτιωθεί και να αναπτύξει δεξιότητες. Αυτή η χημεία είναι απαραίτητο συστατικό για να επωφεληθεί κάποιος από αυτό που έχει επιλέξει να κάνει. Σέβομαι τον δάσκαλο σημαίνει σέβομαι τον εαυτό μου και αυτό που μαθαίνω. Έτσι τελικά επιτυγχάνω τον σκοπό μου.

Το άρθρο συντάχθηκε για λογαριασμό του Πανελλήνιο Οδηγό Πολεμικών Τεχνών
Χρήστος Παναγόπουλος (Γιάν Σαν)
Δάσκαλος Παραδοσιακού Σαολίν Κουνγκ Φου και Τάι Τσι στην Κόρινθο

Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2017

Οι θεμελιώδης στάσεις του Κουνγκ Φου

Σι Μπου 虚步 - Ναός Σαολίν το 2011.
Στο παρόν άρθρο, θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε τις πέντε βασικές στάσεις του Κουνγκ Φου που αποτελούν το θεμέλιο της κινησιολογίας των φορμών σκιαμαχίας ή αλλιώς Τάο Λου όπως ονομάζονται στις Κινέζικες Πολεμικές Τέχνες.

Αρχικά να πούμε ότι οι θέσεις - στάσεις στο Κουνγκ Φου είναι πολύ περισσότερες αλλά οι βασικές όπου από αυτές πηγάζουν όλες οι υπόλοιπες είναι οι εξής πέντε:

Μα Μπου 马步 "Στάση αλόγου", Κουνγκ Μπου 弓步 "Στάση τόξου", Που Μπου 仆步 "Πτώση ή χαμηλή στάση φτερού", Σιε Μπου 歇步 "Στάση στήριξης" και Σι Μπου 虚步 (Xu Bu) "Κενή ή άδεια στάση".

Πριν περάσουμε στην περιγραφή των στάσεων να ξεκαθαρίσουμε ότι το άρθρο δεν έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα αλλά καθαρά τεχνικά ενημερωτικό. Το καλύτερο που έχει να κάνει κάποιος είναι να βρει έναν έμπειρο δάσκαλο Κουνγκ Φου πριν να αρχίσει οποιαδήποτε είδους εξάσκηση γιατί ή εκμάθηση από άρθρα, βιβλία ή βίντεο εμπεριέχει κινδύνους όπως λάθος κατανόηση, τραυματισμούς κ.α.

Η θέση αλόγου" Μα Μπου 马步

H στάση Μα Μπου 马步 είναι η πιο σημαντική στάση του Γου Κουνγκ 武功 (Πολεμικό Κουνγκ Φου). Αν πραγματικά θέλει κάποιος να μάθει καλό Κουνγκ Φου, πρέπει να ασκείται σε αυτή τη στάση τουλάχιστον επί μερικούς μήνες. Κατόπιν μπορεί να αρχίσει την καθ' αυτή εξάσκηση, όπως ακριβώς έκαναν οι μαθητές της παραδοσιακής άσκησης στο παρελθόν. Δεδομένου των συνθηκών, αυτό στις μέρες μας είναι δύσκολο να το αποδεχτεί κανείς αλλά και να το εφαρμόσει, ωστόσο το ελάχιστο που πρέπει να επιμείνει σε αυτή τη βασική θέση είναι δύο βδομάδες και ύστερα να περάσει στις άλλες στάσεις, ρουτίνες ή φόρμες του Κουνγκ Φου.


Υπάρχουν λόγοι που είναι τόσο σημαντική αυτή η θέση. Οι στάσεις αποτελούν το θεμέλιο πάνω στο οποίο κτίζεται η κινησιολογία του Γου Κουνγκ (Μαχητικού Κουνγκ Φου) και η στάση Mα Μπου θεωρείται η "μητέρα" όλων των υπολοίπων στάσεων. Η δύναμη και η ικανότητα που προέρχονται απ' αυτήν, θα βοηθήσει να εκτελούνται σωστά και οι άλλες στάσεις. Ενισχύει τη δύναμη των ποδιών, αντικαθιστά την "παλιά" δύναμη των ποδιών με νέα δύναμη με την οποία μπορεί κάποιος, εκτός των άλλων ευεργετημάτων, να αντέχει την έντονη σωματική καταπόνηση, να βαδίζει πολλά χιλιόμετρα χωρίς να νιώθει κούραση, να βελτιώνει το αντοχή του αλλά και πολλά άλλα. Από άποψη φυσιολογίας, ο τετρακέφαλος μυς των ποδιών είναι ο πιο μεγάλος μυς του σώματος, συνεπώς η άσκηση του είναι ότι καλύτερο για το γενικό μεταβολισμό του σώματος. Στην αρχή, όταν η παλιά δύναμη δεν έχει ανανεωθεί και το γαλακτικό οξύ έχει συσσωρευτεί, έχουμε αυτό το ενοχλητικό γνωστό αίσθημα του "πιασίματος". Τα πόδια γίνονται πολύ αδύναμα και ίσως να υπάρχει δυσκολία ακόμη και να ανεβεί κάποιος μια σκάλα. Ωστόσο αυτό δεν είναι ανησυχητικό, είναι μια φυσιολογική διαδικασία και τα πόδια σε λίγο χρόνο θα είναι πολύ πιο δυνατά.

Η εξάσκηση στο Mα Μπου χαμηλώνει επίσης το κέντρο βάρους από το στήθος, κάτω στο επίπεδο της κοιλιάς σας, δίνοντας ελευθερία στον κορμό και σταθερότητα στη βάση του σώματος, που σημαίνει ισορροπία, τόσο σωματικά όσο και νοητικά. Τέλος σε ενεργειακό επίπεδο, η εξάσκησή του δημιουργεί μια σφαίρα ζωτικής ενέργειας στο υπογάστριο "νταν-τιεν" (ελιξίριο πεδίο). Στις Κινεζικές Πολεμικές Τέχνες μόνο όταν κάποιος διαθέτει επαρκή ζωτική ενέργεια στο "νταν-τιεν" μπορεί να ασκηθεί αποτελεσματικά στην εσωτερική δύναμη, επειδή το ταν-τιέν ουσιαστικά είναι η πηγή από την οποία αναβλύζει η εσωτερική δύναμη.

Τρόπος εκτέλεσης: Ανοίγουμε τα πόδια σε ένα άνοιγμα περίπου των τριών και μισού των πελμάτων μας (μήκος του πέλματος από δάχτυλα έως πτέρνα Χ3 + μισό ακόμα).
Τα τοποθετούμε παράλληλα το ένα απέναντι στο άλλο και τα πιάνουμε με τα δυο χέρια ώστε να μη φεύγουν δεξιά αριστερά τα πέλματα. Στη συνέχεια λυγίζουμε τα γόνατα και τα σπρώχνουμε προς τα έξω με τους αγκώνες ώστε το γόνατο να έρθει κάθετα πάνω από το πέλμα. Στην συνέχεια αφήνουμε τα πέλματα και εντείνουμε τα χέρια με τις γροθιές ευθεία και ισιώνουμε όσο μπορούμε την πλάτη με τους μηρούς να είναι ορθή γωνία σε σχέση με τις κνήμες ή αλλιώς εντελώς οριζόντιοι με το έδαφος. Σε ένα δεύτερο επίπεδο ενώνουμε τις παλάμες στο στήθος και μένουμε ήρεμοι για ένα λεπτό, σταδιακά μέσα σε 2-4 εβδομάδες αυξάνουμε ώστε να φτάσουμε μένουμε ακίνητοι για 2-3 λεπτά. Ένας ικανός μαθητής Κουνγκ Φου πρέπει να μπορεί να φτάνει τα 5 λεπτά καθίσματος καθημερινά.

Σημεία προσοχής: Το σώμα πρέπει να είναι ίσιο και οι μηροί παράλληλοι προς το έδαφος. Επίσης τα πέλματα πρέπει να διατηρούνται παράλληλα και τα γόνατα συνεχώς να σπρώχνονται προς τα έξω. Παρόλο που μπορεί να προκληθεί κάποια ένταση από τη στάση, το σώμα και ο νου πρέπει να είναι σε κατάσταση ηρεμίας. Ο νου εστιάζεται στο υπογάστριο. Τα μάτια να είναι ανοιχτά ή κλειστά. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αντέχουν σε αυτή τη στάση ούτε ένα λεπτό αλλά με την πάροδο της εξάσκησης ο χρόνος αντοχής αυξάνεται σταδιακά.

Συχνά λάθη: Πρέπει να προσέξετε να μην σηκώνετε το σώμα σας όταν κουράζεστε, κάτι που αναπόφευκτα όλοι οι αρχάριοι το κάνουν χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Το σώμα επίσης δεν πρέπει να γέρνει μπροστά ή πίσω και να "κρατιέται" η αναπνοή.

Η θέση "Τόξο" Κουνγκ Μπου 弓步

Τρόπος εκτέλεσης: Στεκόμαστε σε όρθια θέση με τα πόδια κλειστά και στρίβουμε το ένα πέλμα με τις φτέρνες ενωμένες 45 μοίρες προς τα έξω. Στη συνέχεια με το άλλο πόδι κάνουμε ένα μεγάλο βήμα τόσο όσο να μην σηκώσουμε την πίσω πτέρνα και η κνήμη του ποδιού που έκανε το βήμα να έρθει κάθετη στο έδαφος, επίσης το γόνατο αυτού του ποδιού να μην ξεπεράσει τα δάκτυλα του πέλματος του κατά το λύγισμα. Τα χέρια σχηματίζουν γροθιές και είναι στο ύψος της λεκάνης με τους αγκώνες να τραβιούνται πίσω. Η στάση αυτή μας βοηθά να χρησιμοποιούμε όλο το σώμα μας στην κίνηση που κάνουμε και η γροθιά ή η παλάμη να χτυπά με την δύναμη όλου του μυοσκελετικού μας συστήματος και όχι μόνο με το χέρι. Μπορούμε να τεστάρουμε την στάση μας σπρώχνοντας ένα τοίχο με το αντίθετο χέρι από το πόδι που έχουμε μπροστά εκτελώντας ουσιαστικά μια ισομετρική πίεση με την παλάμη. Αν νιώθουμε η πίεση να φτάνει μέχρι το πίσω πόδι που είναι τεντωμένο, τότε σημαίνει ότι χρησιμοποιούμε όλο μας το σώμα σωστά και η δύναμή μας προέρχεται χαμηλά από τη γη.

Σημεία προσοχής: Ο κορμός σας πρέπει να είναι ίσιος και ο μηρός του ποδιού που κάνει το βήμα, παράλληλος προς το έδαφος. Επίσης διατηρήστε την καμάρα του πέλματος του μπροστινού ποδιού στον αέρα ενώ η εξωτερική πλευρά του πέλματος και τα δάχτυλα πρέπει να πατούν δυνατά στη γη.

Συχνά λάθη: Προσοχή να μην σηκώνετε η πίσω φτέρνα και η λεκάνη να φεύγει μπροστά ή πίσω, η αναπνοή επίσης να μην "δεσμεύεται".

Η θέση "Καθίσματος" Σιέ Που 歇步

Τρόπος εκτέλεσης: Καθόμαστε σε όρθια θέση με πέλματα παράλληλα. Στη συνέχεια πηγαίνουμε το ένα πόδι πίσω από το άλλο σε απόσταση περίπου όσο ένα πέλμα. Καθόμαστε σιγά σιγά ώστε το γόνατο του πίσω ποδιού να σφηνώσει πάνω από τη γάμπα του μπροστινού. Η φτέρνα του ποδιού που βρίσκεται πίσω είναι στον αέρα ενώ το μετατάρσιο (το μέρος του πέλματος που βρίσκονται τα δάχτυλα) "σπάει" και εφαρμόζει στο έδαφος. Το μπροστά πόδι πατάει κανονικά. Ουσιαστικά η στάση είναι ένα καθιστό σταυροπόδι.
Το άνω μέρος του σώματος παραμένει κατακόρυφο και η πλάτη μένει ίσια. Το κεφάλι μένει ψηλά και κοιτάζουμε ευθεία μπροστά. Βάζουμε τις γροθιές στα ισχία και οι αγκώνες να τραβιούνται πίσω. Οι ώμοι παραμένουν χαμηλοί. Επαναλαμβάνουμε το ίδιο και στο άλλο πόδι.

Σημεία προσοχής: Το γόνατο του πίσω ποδιού πρέπει να εφάπτει στη γάμπα το μπροστινού και το κάθισμα να μην είναι τελείως κάτω ώστε η λεκάνη να μην ακουμπάει στη φτέρνα, για μπορούμε να σηκωθούμε άνετα και γρήγορα.

Συχνά λάθη: Προσέχουμε να μην σηκώνουμε το μπροστινό πέλμα κατά το κατέβασμα. Επίσης το πόδι που είναι πίσω αν είναι πιο μέσα από την ευθεία, δημιουργεί ανισορροπία στο κάθισμα. Δεν πρέπει να γέρνουμε μπροστά ή πίσω και βέβαια δεν πρέπει να σφιγγόμαστε.

Η χαμηλή στάση "φτερού" Που Μπου 仆步

Τρόπος εκτέλεσης: Καθίστε σε όρθια θέση με πέλματα παράλληλα. Ανοίξτε το ένα πόδι στο πλάι σε απόσταση τόση ώστε όταν λυγίσουμε και καθίσουμε στο ένα, το γόνατο να βρίσκεται πάνω από το πέλμα, χωρίς όμως να σηκώσουμε τη φτέρνα σε κανένα από τα δύο. Τα χέρια υποστηρίζουν το χαμήλωμα στο ένα πόδι βάζοντάς τα στο κέντρο, ανάμεσα στα πόδια. Στη συνέχεια αν μπορούμε να φτάσουμε χαμηλά χωρίς να σηκώσουμε πέλματα τότε μπορούμε να αφήσουμε το έδαφος και να πιάσουμε τα πέλματα με το κάθε χέρι στο αντίστοιχο πέλμα. Έτσι το ένα πόδι μένει τεντωμένο και το άλλο λυγισμένο. Εναλλάσσουμε από το ένα πόδι στο άλλο. Αυτή η στάση ειδικεύεται στην διάταση των προαγωγών αλλά αν εκτελείται σωστά δουλεύει και τον τετρακέφαλο του άλλου ποδιού. Αν μπορούμε να σηκωθούμε από τη στάση χωρίς να βάλουμε χέρια στο έδαφος σημαίνει ότι την εκτελούμε σωστά.

Σημεία προσοχής: Όταν πιάσουμε το πέλμα, στο χέρι του λυγισμένου ποδιού πρέπει να είναι στο εσωτερικό του ποδιού και όχι απέξω.

Συχνά λάθη: Αν σηκωθεί η φτέρνα δεν βοηθάει την ισορροπία και επιβαρύνεται το γόνατο. επίσης αν δεν είναι καλά τεντωμένο το άλλο πόδι δεν θα έχουμε σωστή τοποθέτηση για να σηκωθούμε γρήγορα.

Η "Κενή ή άδεια στάση" Σι Μπου 虚步

Τρόπος εκτέλεσης: Στεκόμαστε σε όρθια θέση με τα πόδια κλειστά και στρίβουμε το ένα πέλμα με τις φτέρνες ενωμένες 45 μοίρες προς τα έξω. Καθόμαστε στο πόδι που στρέψαμε προς τα έξω και βγάζουμε το άλλο με τη μύτη του πέλματος μπροστά χωρίς να ρίξουμε βάρος όμως στο πόδι. Σηκώνουμε τα χέρια σταυρωτά μπροστά για να βοηθήσουμε την ισορροπία.

Σημεία προσοχής: Η απόσταση από το ένα γόνατο στο άλλο να μην υπερβαίνει μια γροθιά.

Συχνά λάθη: Ο κορμός του σώματος να είναι ίσιος όταν καθόμαστε και να μην γέρνουμε μπροστά ή πίσω.

Για τις ανάγκες της κατανόησης των 5 βασικών στάσεων που προαναφέραμε, τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί μια φόρμα γνωστή ως "Γροθιά των 5 στάσεων ( Γου Μπου Τσουάν 五步拳), που διδάσκεται ευρέως ως βασική φόρμα για να ξεκινήσει κάποιος το Κουνκ Φου. Τα οφέλη της μορφής αυτής είναι απέραντα. Μέσα σε αυτήν την πολύ μικρή σειρά, είναι οι πέντε ουσιαστικές στάσεις που βρίσκονται σχεδόν σε κάθε μορφή Γου Κουνγκ.

Με την μορφή Γου Μπου Τσουάν τελειοποιούνται οι τεχνικές κάθε στάσης που έχει, αλλά συγχρόνως συνδέονται με τις μεταβάσεις, που επιτρέπουν την μίμηση των μετακινήσεων μιας ακολουθίας μάχης. Δεν είναι αρκετό να καταλάβει κάποιος μόνο τις μετακινήσεις της μορφής, αλλά πρέπει να κατέχει τις θέσεις και πώς εκτελούνται για να καταστήσουν τη μορφή Γου Μπου Τσουάν επιτυχές.

Η Γου Μπου Τσουάν διδάσκεται με δύο διαφορετικές μετακινήσεις αρχής. Η μία είναι με ένα άνοιγμα σε "Στάση αλόγου" και η άλλη με μια μετακίνηση σε "Πτώση ή χαμηλότερη στάση φτερού". Εξαρτάται από την εμπειρία των σπουδαστών.

Η μορφή Γου Μπου Τσουάν σήμερα περιλαμβάνεται σε πολλά συστήματα του Κουνγκ Φου σε όλη την Κίνα.

Παναγόπουλος Χρήστος (Γιάν Σαν)
Δάσκαλος Παραδοσιακού Σαολίν Κουνγκ Φου, Τάι Τσι και Τσι Κουνγκ στην Κόρινθο

Το παρόν άρθρο συντάχτηκε για λογαριασμό του Πανελλήνιου Οδηγού Πολεμικών Τεχνών και είναι αναδημοσίευση.