Πολεμικές Τέχνες ή ωμή βία;

Γενικά οι Πολεμικές Τέχνες στο ευρύ κοινό είναι συνυφασμένες με τη βία και αυτοί που δεν ασχολούνται, στην άκρη του μυαλού τους όταν μιλούν για πολεμικές τέχνες, έχουν ένα τύπο που ξέρει να "βαράει"... Πολλοί γι' αυτό το λόγο ίσως να τις φοβούνται και λίγο. Πολεμικές Τέχνες = Σκληρός ανταγωνισμός που κάποιος προσπαθεί να επικρατήσει έναντι σε άλλον (ή και σε άλλους). Είναι όμως αυτή η πραγματική έννοια των πολεμικών τεχνών;

Πριν κάνω προσωπικές εκτιμήσεις ας δούμε μια ενδιαφέρον προσέγγιση από την ετυμολογία της λέξης που αναφέρεται στις "Πολεμικές Τέχνες" από την Κινεζική παράδοση που είναι και διάσημη άλλωστε για αυτές.

Ο Κινέζικος χαρακτήρας "Γου" 武 (Wu) χρησιμοποιείται συνήθως ως επίθετο που αναφέρεται στο να προσδιορίσει κάτι ως "στρατιωτικό", "μαχητικό" ή "πολεμικό" και σημαίνει επίσης ότι κάποιος είναι μαχητικός, γενναίος, θαρραλέος, ισχυρός ή "τρομερός". Επίσης, δεν είναι τυχαίο που χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό και αναφέρεται στο "πάτημα", "βήμα", ή "μονοπάτι".

Το 武 (Wu) σχηματίζεται από το συνδυασμό των χαρακτήρων 止 (Zhi) και 戈 (Ge). Είναι μια αρχαία έκφραση για τον κινεζικό πέλεκυ ή δόρυ, ενώ 止 (Zhi) σημαίνει στο "να σταματήσει" και αναφέρεται σε ένα πόδι.

Ενώ μία ερμηνεία του 武 (Wu) είναι ότι μπορεί να αναφέρεται αρχικά σε έναν άνθρωπο με τα πόδια που κρατά ένα δόρυ, ένας ορισμός που βρέθηκε σε αρχαίο κινεζικό ιστορικό κείμενο "Το χρονικό της Άνοιξης και του Φθινόπωρου" μιλάει απευθείας για τις ηθικές αρχές που σχετίζονται με τις πολεμικές τέχνες και βρίσκονται στην καρδιά του παραδοσιακού κινεζικού πολιτισμού.

Ο όρος "Τζι Κε Γουέι Γου" 止戈為武 (Zhi Ge Wei Wu), κυριολεκτικά σημαίνει "να σταματήσει το δόρυ του πολέμου" και εκφράζει την κινεζική αντίληψη ότι η πραγματικές πολεμικές τέχνες έχουν την δυνατότητα να σταματήσουν ή να αποτρέψουν τον πόλεμο ή τη βία.

Η φράση αργότερα πήρε επίσης την έννοια ότι η αληθινές πολεμικές τέχνες είναι ικανές να υποστηρίξουν και την άλλη πλευρά της λύσης χωρίς την χρήση βίας.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ένας άλλος περίπλοκος χαρακτήρας, που προφέρεται ακριβώς το ίδιο για το wǔ (舞) σημαίνει χορός.. Πράγμα που μας κάνει να σκεφτούμε ότι η κινέζικη "σκιαμαχία" είναι μια μαχητική χορογραφία που στόχο έχει ο ασκούμενος όχι μόνο να κινείται με επιδεξιότητα και χάρη αλλά να μπορέσει μέσα από αυτές τις κινήσεις να ασκηθεί άφοβα και να μάθει να χρησιμοποιεί τον αντίπαλο ως παρτενέρ που πρέπει να "χειριστεί" σωστά παρά ως εχθρό που θέλει να εξαλείψει.

Επίσης, οι Κινεζικές πολεμικές τέχνες δεν αφορούν μόνο τις τεχνικές και τις στρατηγικές μάχης, επίθεσης και αυτοάμυνας, αλλά περιλαμβάνουν ακόμα τη φροντίδα της υγείας, της καλής φυσικής κατάστασης, της μακροζωίας ακόμα και την ικανότητα του ατόμου για αυτοίαση.

Κεντρικό ρόλο σε αυτά τα θέματα είναι η καλλιέργεια της αρετής και η εκδήλωση των ευγενικών - ηθικών αρχών που έχουν τηρηθεί κατά τη διάρκεια μιας μάχης, κάθε είδους.

Η φράση 文武雙全 (Wen Wu Shuang Quan) περιγράφει κάποιον που είναι ιδιαίτερα ικανός τόσο ως μελετητής όσο και ως πολεμιστής - κάποιος δηλαδή που έχει κυριαρχήσει τόσο "την πένα" όσο και το "ξίφος".

Ο αξιομνημόνευτος μοναχός και πρώην ηγούμενος του μοναστηριού Σαολίν Σι Σου Σι έλεγε χαρακτηριστικά:

Η εκμάθηση της ηθικής του πολεμιστή πρέπει να έρχεται πρώτη, (Xi Wude Wei Xian 习武德為先) όπως επίσης "Το Shaolin είναι ο Chan (Ζεν), όχι Quan (Γροθιά)" (Shaolin Shi Chan, Bu Shi Quan 少林 是禅不是拳)

Συνεπώς βλέπουμε ξεκάθαρα ότι τουλάχιστον για τους Κινέζους, οι πολεμικές τέχνες είναι φτιαγμένες για να αποτρέψουν τη βία όχι να την προάγουν. Αν χρειαστεί να χρησιμοποιηθεί πρέπει να χρησιμοποιηθεί με σοφία, ηθική και στρατηγική, όχι τυφλά και με ενστικτώδη τρόπο.

Ο μαχητής έχει την υποχρέωση να αντιδράσει στην ωμή βία με τέχνη, με τρόπο να έχει τις δυνατότερες ελάχιστες απώλειες και από τις δύο πλευρές γιατί προέχει η ζωή και όχι ο αφανισμός.

Αυτός που "γνωρίζει" έχει διπλή ευθύνη για το πως αντιδρά στις δυσάρεστες καταστάσεις των όμοιών του και στις διάφορες συγκυρίες. Οφείλουμε με την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια να πετυχαίνουμε το μέγιστο αποτέλεσμα όπως μας διδάσκει άλλωστε και η Τέχνη της Ύψιστης Αρχής της ισορροπίας του Γιν και του Γιανγκ, το Τάι Τσι, "Με τέσσερις ουγγιές δύναμης να αποτρέπουμε ένα τόνο".

Να θυμόμαστε ότι πάντα θα βρεθεί ένας πιο δυνατός από εμάς στο δρόμο μας όσο έτοιμοι και προετοιμασμένοι είμαστε γι αυτό πρέπει να είμαστε πάντα ταπεινοί.

Το Κινεζικό αρχαίο κείμενο "Τάο Τσι Τσινγκ" αναφέρει ότι στη φύση το εύκαμπτο και το ευλύγιστο επικρατεί (γιατί προσαρμόζεται), αντίθετα το σκληρό και άκαμπτο σπάει.

Ο ίδιος ο όρος "Πολεμικές Τέχνες" για πολλούς δεν είναι δόκιμος γιατί λένε ότι δεν είναι δυνατόν να είναι τέχνη κάτι που έχει να κάνει με τη βία… Ωστόσο ο ασκούμενος σε αυτές, πρέπει να πρεσβεύει ότι αυτό όχι μόνο είναι δυνατό, αλλά και απαραίτητο ώστε να εξαλειφθεί η σύγκρουση γύρω μας όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχολογικά.

Έτσι οι Πολεμικές Τέχνες οφείλουν να είναι ένας παράγοντας που ευνοεί το να συνυπάρχουμε ειρηνικά με τους συνανθρώπους μας και αυτό το σκοπό έχουν να υπηρετήσουν, να εξευγενίσουν τα άγρια ένστικτα της επικράτησης και την επιβολής. Να αποβάλουμε τους παιδικούς φόβους και τις εσωτερικές εντάσεις που δημιουργούνται από αυτόν και να εξομαλύνουμε τις αντιθέσεις που δημιουργούν σύγκρουση και ανισορροπία γύρω μας.

Όσοι ασκούμε τις Πολεμικές Τέχνες ας υπηρετούμε τον σκοπό αυτό και ας δώσουμε πίσω την αξία που δικαιούται ο όρος αυτός ώστε να είμαστε ένα φωτεινό παράδειγμα και όχι οι γραφικοί τύποι που απλώς ξέρουν να "δέρνουν".

Κλείνω με τον κλασικό χαιρετισμό του Κουνγκ Φου όπου η παλάμη σταματάει τη γροθιά όπου προσωπικά μου αρέσει να τον ερμηνεύω ως «έλεγχο της "δύναμης (γροθιά) μέσω της "πειθαρχίας" (παλάμη)».

Το παρόν άρθρο συντάχτηκε για τον Πανελλήνιο Οδηγό Πολεμικών Τεχνών τον Οκτώβριο του 2019

Χρήστος Παναγόπουλος
Δάσκαλος Παραδοσιακού Σαολίν Κουνγκ Φου, Τάι Τσι & Τσι Κονγκ στην Κόρινθο

Τσιγκόνγκ: Αρχαία σοφία σε ένα σύγχρονο κόσμο

Ένας από τους μεγάλους θησαυρούς της κινεζικής κουλτούρας είναι η άσκηση του Τσιγκόνγκ (Qi Gong). "Τσιγκόνγκ" ή "Τσι Κουνγκ" σημαίνει κατά λέξη "εργασία με την ενέργεια". Το "Τσι" 气, ή "Κι" στα ιαπωνικά, σαν έννοια, αντιστοιχεί στο "Πνεύμα" το Αρχαιοελληνικό και το "Πράνα" το Σανσκριτικό. Το "Γκονγκ" 功 αναφέρεται στην καλλιέργεια την εργασία και είναι αντίστοιχο του "Γκονγκ Φου" (Gong Fu) ή Κουνγκ Φου (Kung Fu) που σημαίνει "εργασία μέσα στο χρόνο για την απόκτηση μιας δεξιότητας".

Η παραδοσιακή κινεζική ιατρική αναπτύχθηκε ιδιαίτερα το 2ο αιώνα μ.Χ από το διάσημο γιατρό Χουά Τουό, συνδύασε πολλούς τρόπους θεραπείας όπως τα βότανα, τον βελονισμό, την μόξα, την πιεσοθεραπεία καθώς και την άσκηση Τσιγκόνγκ. Εισήγαγε ένα σύστημα άσκησης, το λεγόμενο "Γου Τσιν Σι", όπου με τη μίμηση της κίνησης πέντε ζώων, του τίγρη, του ελαφιού, της αρκούδας, του πιθήκου και του γερανού, εξισορροπούσε αντίστοιχα τα πέντε στοιχεία της ταοϊστικής παράδοσης, ξύλο, γη, νερό, φωτιά και μέταλλο. Οι κινήσεις ήταν σχεδιασμένες σοφά έτσι ώστε να "γυμνάζουν" όχι μόνο το σώμα αλλά και πιο βαθιά, τα εσωτερικά όργανα.

Λίγους αιώνες πιο μετά ο Ινδός πατριάρχης Μποντιντάρμα, τον 5ο αιώνα μ.Χ ταξίδεψε από την Ινδία στη Κίνα στο ναο Σάολιν να μεταφερει τις διδασκαλίες του. Εκεί εισήγαγε ένα σύστημα άσκησης Τσικόνγκ, το λεγόμενο "Γιν Τζιν Τζινγκ", που αφορούσε την ανοικοδόμηση του τενοντομυικού ιστού αλλά και τον καθαρισμό του μυελού των οστών - εγκεφάλου. Έτσι ήταν που συνδύασε την πνευματικο δρόμο με την μακροβιότητα και την ενδυνάμωση του σώματος καθώς η καλή υγεία πάντα ήταν και θα είναι προαπαιτούμενο τόσο για την πνευματική ολοκλήρωση όσο και για την καλύτερη ποιότητα ζωής. Το συγκεκριμένο Τσικόνγκ το συναντάμε και σε Ταοιστικές αναφορές εντελώς διαφορετικό, ωστόσο, κατα βάση ιδρυτής του θεωρείται ο Μποντιντάρμα.

Τον 7ο αιώνα, αναφορές του ναού Σαολίν μιλούν για ένα διάσημο μοναχό του ναού, τον Λινγκ Τσιού Σαν ο οποίος ήταν άριστος στα Οκτώ Κομμάτια Μεταξιού, το ονομαζόμενο "Πα Τουάν Τζιν" και έζησε μέχρι τα 109 του χρόνια υγιής όπου απεβίωσε ήσυχα στον ύπνο του. Από Ταοϊστικές πηγές, είχαμε την εμφάνιση του πιο μετά, κατά τον 11ο αιώνα όπου το βιβλίο "Δέκα Συλλογές για την Καλλιέργεια της Τελειότητας" αναφερόταν σε μια αρχαία μέθοδο όπου με απαλές κινήσεις σαν την υφή του μεταξιού, ενίσχυε την επάρκεια των "οκτώ αποθηκευτικών αγωγών του Τσι" στο σώμα.

Τον 9o με 12o αιώνα μ.Χ, το διάσημο βιβλίο της Κινέζικής ιατρικής "Ανώτερες δεξιότητες για την προστασία της υγείας" αναφερόταν στην προσέγγιση έξι τρόπων εκπνοής και έναν εισπνοής που συνδύαζε ήχο και κίνηση. Έτσι καθιερώθηκε το "Λίο Τζίου Τζιέ" - οι έξι θεραπευτικοί ήχοι για την τόνωση των 5 εσωτερικών οργάνων και την εξισορρόπηση της λειτουργίας του "Τριπλου Θερμαστή" (Τα τρία ενεργειακά κέντρα του ανώτερου, μέσου και κάτω "Ταντιέν".

Τα Τσιγκόνγκ, λόγω της μεγάλης ιστορίας τους και της ευρείας διάδοσης τους σε όλη την Κίνα, είναι λογικό να τα βρίσκουμε σε πολλές παραλλαγές καθώς ο κάθε δάσκαλος που τα ασκεί και τα διδάσκει προσδίδει το δικό του "ύφος" και ιδιαιτερότητα.

Εκεί που πρέπει να σταθούμε είναι ότι το ευρος της άσκησης του Τσιγκόνγκ είναι πραγματικά μεγάλο και μπορεί να ωφελήσει κάθε είδους ασκούμενο τόσο για κάποιον που θέλει να ισορροπήσει την ψυχική του κατάσταση ή απλά να βελτιώσει την υγεία του, όσο και για κάποιον που θέλει να εφοδιάσει με το σώμα του με περισσότερη δύναμη και ενέργεια πχ για να ασκείται πιο αποτελεσματικά στις πολεμικές τέχνες.

Αναμφισβήτητα η άσκηση παίζει τεράστιο ρόλο στη διατήρηση της υγείας, πόσο μάλλον να είναι σχεδιασμένη με βάση βαθύτερες λειτουργίες του σώματος μας, όπως το σύστημα μεσημβρινών όπου ρέει η βιοενέργεια, τα 5 στοιχεία της κινέζικης ιατρικής καιθώς και τη δύναμη του οραματισμού. Το Τσιγκόνγκ, σε σχέση με άλλα είδη άσκησης, χρησιμοποιεί έξυπνα την δύναμη του μυαλού και της συγκέντρωσης ώστε να καταφέρνει να επεμβαίνει σε λειτουργίες που κανονικά ρυθμίζονται από το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, όπως ο ρυθμός της αναπνοής, της καρδιάς, της κυκλοφορίας του αίματος καθώς και της ενέργειας που ρέει μαζι του.

Αναγνωρίζοντας όλα αυτά τα οφέλη, τo 2003, ο κινεζικός οργανισμός υγείας αναγνώρισε επισήμως τέσσερις μορφές Τσιγκόνγκ:

1. Το "Γιν Τζιν Τζινγκ"- Την Πραγματεία Αλλαγή Μυών - Τενόντων
2. Το "Γου Τσιν Σι"- Το Παιχνίδι (μίμηση) των Πέντε Ζώων
3. Το "Λίο Τζίου Τζιέ" - Οι Έξι Θεραπευτικοί Ήχοι
4. Το "Πα Ντουάν Τζιν" - Τα Οκτώ Κομμάτια Μεταξιού

Επίσης από τη μεριά της Δύσης είναι χαρακτηριστικό ότι το Τσικόνγκ αρχίζει να έχει χαίρει ευρύτερης αποδοχής και να εξαπλώνεται όλο και πιο πολύ. Κάποια νοσοκομεία στο εξωτερικό ήδη το έχουν εισάγει ως μέσο αποκατάστασης και αντιμετώπισης χρόνιων παθήσεων ακόμα και ως τρόπο διαχείρισης πόνου σε καρκινοπαθείς.

Σήμερα υπάρχει συνεχιζόμενη κλινική έρευνα όπως το πανεπιστήμιο του Harvard, που εξετάζει τις πιθανές επιπτώσεις του Τσιγκόνγκ στην υγεία, η έρευνα αυτή έχει διεξαχθεί για ένα ευρύ φάσμα ιατρικών περιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της οστικής πυκνότητας, των καρδιοπνευμονικών διαταραχών, της νευροφυσικής λειτουργίας, χρόνιων παθήσεων, της ψυχολογίας, της ανοσολογικής λειτουργίας, των φλεγμονών, της υπέρτασης, της νόσου του Parkinson πρόληψη του Αλτσχάιμερ κ.α.

Η δύναμη του μυαλού στο σώμα, ακόμα και σήμερα, αφήνει την επιστήμη έκπληκτη με θεραπείες που δεν μπορούν να εξηγηθούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το φαινόμενο "placebo" που το έχει παραδεχτεί η επιστήμη και το λαμβάνεται σοβαρά στην παραγωγή φαρμάκων. Γιατί λοιπόν αυτήν τη δύναμη να μην την αξιοποιήσουμε προς όφελος μας και μέσω της πρόληψης, να θωρακίσουμε ή να βελτιώσουμε την υπάρχουσα κατάσταση μας με φυσικό τρόπο όπως έκαναν αιώνες τώρα;

Ακόμη πιο πέρα θα ήταν ευχής έργον να υποστηριζόταν και να εφαρμοστεί ένα τέτοιου είδους μορφές άσκησης από το ίδιο το κράτος καθώς θα είχαμε ένα τεράστιο κόστος εξοικονόμησης πόρων στο σύστημα υγείας.

Στην Κίνα αυτό έχει περάσει βαθιά στην κουλτούρα του λαού της. Δεν θα διστάσει κάποιος που δουλεύει σε ένα γραφείο να κάνει ένα διάλειμμα για μερικές κινήσεις Τσιγκόνγκ ή Τάι Τσι. Εγώ προσωπικά έχω δει να κάνουν με τα κοστούμια τους έξω από την τράπεζα πριν αρχίσουν την δουλειά τους! Στη δύση κάτι τέτοιο θα ήταν απλά αδιανόητο.

Προσπαθούμε με τόσα υποκατάστατα, διεγερτικά ή κατασταλτικά, να ανταπεξέλθουμε στη καθημερινότητα μας αλλά μην ξεχνάμε ότι όλα αυτά υπάρχουν μέσα μας και μπορούν να ανακληθούν συνειδητά με λίγη υπομονή και σωστή καθοδήγηση.

Το Τσιγκόνγκ όπως και κάθε τέχνη πρέπει να προσεγγιστεί με σοβαρότητα και σεβασμό για να αποδώσει τα οφέλη του. Ένας γιατρός μου είχε πει ότι πιο εύκολα πείθεις να κάνει bypass έναν καρδιοπαθή παρά να κάνει ένα περίπατο κάθε μέρα. Το Τσιγκόνγκ δεν είναι ένα χάπι που το παίρνεις και ξαφνικά γίνεσαι καλά, είναι ένα μέσο πρόληψης και διατήρησης της καλής υγείας που θέλει δουλειά και χρόνο για να το γνωρίσεις και να το μάθεις όπως και κάθε είδους τέχνη. Το σίγουρο είναι ότι αξίζει κάποιος να προσπαθήσει, γιατί αν το αγαπήσει είναι μια τέχνη που καλλιεργεί όχι κάτι έξω από μας, αλλά την ίδια τη ζωή.

Το παρόν άρθρο συντάχτηκε για τον Πανελλήνιο Οδηγό Πολεμικών Τεχνών τον Ιούνιο του 2019

Χρήστος Παναγόπουλος
Δάσκαλος Παραδοσιακού Σαολίν Κουνγκ Φου, Τάι Τσι και Τσι Γκονγκ στην Κόρινθο